Excuses van Koning Willem-Alexander voor slavernij: is dit voldoende?

Op zaterdag 1 juli 2023 vond er een gedenkwaardig moment plaats in het Oosterpark in Amsterdam. Koning Willem-Alexander hield tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden een toespraak, waarin hij namens de regering zijn excuses aanbood voor de rol van Nederland in het slavernijverleden, aldus RTL Nieuws.

Toch zijn woorden alleen, volgens sommige mensen niet goed genoeg.

Het slavernijverleden is een pijnlijke geschiedenis met langdurige gevolgen, benadrukt Urwin Vyent, directeur van het Nationaal Instituut Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee). Hij betoogt dat het proces van herstel niet beperkt mag worden tot alleen antiracisme.

Volgens Vyent hebben de excuses van de regering ervoor gezorgd dat mensen op de Caribische eilanden nu openlijk over hun slavernijverleden durven te praten. Het NiNsee hoopt dat het herdenkingsjaar succesvol zal zijn in het verbeteren van de positie van mensen met Afrikaanse roots en het wegwerken van achterstanden. Alleen excuses zijn voor de Caribische landen niet voldoende, aldus Het Parool.

Foto: Curaçao, door Humphrey Janga / Pixabay

De Caribische landen dringen er al tientallen jaren lang op aan dat er ook herstelbetalingen moeten plaatsvinden. "Voor heling moet je iets doen, dat kost geld. Armand Zunder, de voorzitter van de Nationale Reparatie Commissie Suriname (NRCS), heeft een berekening gemaakt op basis van de onbetaalde lonen aan de tot slaaf gemaakten, aldus Het Parool.

Foto: PublicDomainPictures / Pixabay

Tijdens een persconferentie begin 2023 verklaarde hij: "Als we kijken naar de huidige waarde van wat deze mensen destijds hadden moeten verdienen, praten we al over meer dan 20 miljard euro. Laten we dat in gedachten houden en praten over een herstelprogramma dat minstens 25 jaar zou moeten duren."

De tijd zal ons leren of deze betalingen in de toekomst gaan plaatsvinden. Tot nu toe moeten nabestaanden het enkel doen met woorden. Laten we eens kijken naar wat de koning precies heeft verteld.

Foto: Trishul Broadcasting Network

Met een bedachtzame en weloverwogen stem uitte de koning op 1 juli 2023 zijn spijt. "Vandaag sta ik hier voor u, als uw koning en als vertegenwoordiger van de regering, om deze excuses persoonlijk te maken," verklaarde de koning. "Ik voel deze spijt in mijn hart en ziel intens."

Foto: NOS / Youtube

De koning drukte zijn verlangen naar vergeving uit in zijn boodschap. Hij erkende dat slavenhandel en slavernij als een misdaad tegen de menselijkheid kan worden beschouwd. "Hoewel de stadhouders en koningen van het Huis van Oranje-Nassau destijds handelden binnen de grenzen van wat wettelijk geoorloofd was, hebben zij geen actie ondernomen om deze misstanden aan te pakken," legde de koning uit.

Foto: NOS / YouTube

Het publiek reageerde met een hartelijk applaus en gejuich. Iemand in de menigte riep luidkeels: "Eindelijk!" Koningin Máxima, die naast de koning aanwezig was, toonde eveneens haar emotionele betrokkenheid.

De koning benadrukte dat er in de samenleving verschillende standpunten zijn over het aanbieden van excuses, vooral zo lang na de afschaffing van de slavernij. Zo berichtte RTL Nieuws op 15 december 2023 dat de gemeente Hoorn geen excuses aanbood voor het slavernijverleden en evenmin de rol erkende die de stad had in de Nederlandse slavenhandel tijdens de zeventiende en achttiende eeuw.

Desalniettemin merkte de koning op dat de overgrote meerderheid de strijd voor gelijkwaardigheid van alle mensen, ongeacht hun huidskleur of culturele achtergrond, wel ondersteunt.

Het koninklijk huis heeft de afgelopen tijd herhaaldelijk aandacht besteed aan het slavernijverleden. Niettemin erkende de koning dat er nog een lange weg te gaan is. Er is inmiddels een onderzoek gestart naar de rol van het Huis Oranje-Nassau in de koloniale geschiedenis, waarvan men verwacht dat het drie jaar in beslag zal nemen.

De woorden van de koning hebben op sociale media veel waardering gekregen. Mensen uiten de hoop dat deze excuses het begin zullen zijn van een helingsproces dat de voormalige koloniale gebieden ten goede zal komen. Sommigen beschreven de toespraak als ontroerend.

Al was dit de allereerste keer in de geschiedenis dat een koning excuses maakte voor het slavernijverleden, het was niet de eerste keer dat er excuses werden gemaakt voor het koloniale verleden van Nederland. Laten we eens kijken naar andere excuses die gemaakt zijn.

In maart 2020 heeft de koning excuses aangeboden voor het excessieve geweld dat plaats heeft gevonden toen Nederland aanwezig was in Indonesië, aldus De Telegraaf.

Tijdens een persconferentie vertelde hij: "In navolging van eerdere uitspraken van mijn regering, wil ik hier nu mijn spijt uitspreken en excuses overbrengen voor geweldsontsporingen van Nederlandse zijde in die jaren."

Foto: NOS

Op 19 december 2022 heeft Premier Rutte namens de Nederlandse staat excuses aangeboden voor het slavernijverleden. Hij erkende dat de Nederlandse overheid eeuwenlang slavernij heeft mogelijk gemaakt, gestimuleerd, in stand gehouden en er profijt van heeft gehad, aldus NOS.

In een toespraak in het Nationaal Archief in Den Haag benadrukte Rutte dat de menselijke waardigheid op afschuwelijke wijze werd geschonden en dat er onvoldoende erkenning was voor de negatieve gevolgen van het slavernijverleden, met name na 1863.

Foto: NOS

De premier sprak de verontschuldiging uit in het Engels, Sranantongo en Papiaments, de talen die in Suriname en het Caribische deel van het koninkrijk worden gesproken. Hij benadrukte de ernst van de situatie, waarbij mensen eeuwenlang als handelswaar werden behandeld, uitgebuit en mishandeld.

Foto: NOS

Rutte bood namens de Nederlandse regering zijn oprechte excuses aan voor de rol van de Nederlandse staat in dit onrecht.

Foto: NOS

Ook Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam, heeft tijdens de Herdenking Slavernijverleden van 2021 excuses aangeboden namens het stadsbestuur. Ze benadrukte dat het bestuur zijn verantwoordelijkheid wil nemen voor de rol van de stad in de slavenhandel en het daaruit voortvloeiende leed.

Foto: NOS

Halsema sprak bij het Nationaal monument slavernijverleden in het Oosterpark en stelde dat het tijd is om het grote onrecht van de koloniale slavernij volledig te erkennen en te integreren in de identiteit van Amsterdam, aldus de NOS.

Foto: NOS

Echter, de koning had nog geen excuses aangeboden voor het slavernijverleden. Daar is verandering ingekomen op 1 juli 2023.

Volgens voorzitter Linda Nooitmeer waren deze excuses van de koning heel belangrijk voor de verwerking van het slavernijverleden en hecht de Afro-Nederlandse gemeenschap er waarde aan, zo meldt de NOS.

Toch is niet iedereen het eens met de gemaakte excuses. Uit een recente enquête van Trouw blijkt dat maar liefst 49 procent van de Nederlanders tegen het aanbieden van excuses is voor het slavernijverleden is, terwijl 40 procent er wel voorstander van is.

Sommige mensen stellen voor om de families en bedrijven die destijds hebben geprofiteerd van de slavernij financieel verantwoordelijk te houden. Schrijver Pieter Waterdrinker benadrukt op Twitter dat zij moeten worden aangesproken en moeten betalen, terwijl de rest van de bevolking met rust gelaten moet worden, aldus Trouw.

Historicus René Cuperus meldt via Trouw dat veel Nederlanders zich verzetten tegen het idee dat ze als institutioneel of onbewust racistisch worden bestempeld. Deze Nederlanders hebben zelfs het gevoel dat ze in historisch opzicht in een diverse, tolerante multiculturele samenleving leven. Het Nederlands elftal is daar bijvoorbeeld een symbool van.

Of je nu voorstander bent van excuses voor het slavernijverleden of niet, het is essentieel om je bewust te zijn van de emoties die in onze maatschappij en andere samenlevingen spelen. Ideeën over ethiek veranderen met de tijd, en het is belangrijk om met gevoeligheid te reageren, rekening houdend met het hedendaagse perspectief.

Volg ons op MSN om elke dag de beste artikelen te ontvangen