Prins Bernhard in foto's: een 'Schavuit' of een schande voor de Nederlandse geschiedenis?

Prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld, die in 2004 overleed, staat volgens de VPRO bekend om zijn bijnaam, de 'Schavuit van Oranje.' Deze naam is afkomstig van een dramaserie uit 2010 die zijn leven belichtte.

Als de echtgenoot van voormalig koningin Juliana en vader van voormalig koningin Beatrix, trok prins Bernhard herhaaldelijk de aandacht van de media vanwege zijn omstreden gedrag. Daarnaast was hij volgens de Groene Amsterdammer ook nog eens lid van de NSDAP rond 1933.

Prins Bernhard werd in juni 1911 geboren in Jena als Bernhard Friedrich Eberhard Leopold Julius Kurt Carl Gottfried Peter Graf von Biesterfeld. Hij groeide op in een adellijke familie die sociaal benadeeld was in het Duitsland van de vroege 20e eeuw. De familie had een sterk antidemocratische achtergrond.

Zijn jeugd bracht hij door op het landgoed Wojnowo, nabij Bomst, West-Pruisen, waar hij privéonderwijs kreeg tot hij twaalf jaar was. Later ging hij naar het Pädagogium in Züllichau en volgde hij zijn opleiding aan het elitaire Arndt-Gymnasium in Berlijn, waar hij in 1929 zijn diploma behaalde.

Prins Bernhard studeerde rechten aan de universiteiten van Berlijn en München voordat hij in 1935 in dienst trad bij het chemieconcern IG Farben. Tegen die tijd was de partij van Hitler al aan de macht.

Tijdens zijn studententijd sloot Bernhard zich aan bij de NSDAP en was hij betrokken bij de Sturmabteilung (SA) en de Schutzstaffel (SS). Na de oorlog was het lange tijd onduidelijk of de prins echt zo dicht betrokken was bij de partij, maar in 1996 brachten historici Gerard Aalders en Coen Hilbrink duidelijk bewijs naar voren dat Bernhard in 1933 lid was van de NSDAP.

Ondanks alle ontkenningen werd in september 2023 zijn NSDAP-lidmaatschapskaart ontdekt in zijn privé-archief. Het werd vrijgegeven door het Koninklijk Huisarchief. Historici stelden vast dat hij in 1934 ook wacht had gehouden tijdens de Nacht van de Lange Messen, toen Adolf Hitler de oppositie binnen zijn eigen partij uitschakelde.

In 1936 verloofde Bernhard zich met Juliana. Ze trouwden in 1937. Zoals historici nu vaststellen, was zijn politieke kleur helemaal geen probleem voor de koninklijke familie. Tijdens het galafeest voor hun huwelijk werd zelfs het omstreden Horst Wessel-lied gespeeld, de officiële partijhymne van de NSDAP, zo meldt Historiek-net.

Koningin Wilhelmina, die na de oorlog gepresenteerd werd als een boegbeeld van het verzet tegen de Duitse bezetter, drong er tijdens het huwelijk van haar dochter in 1937 op aan dat dit controversiële lied tijdens het feest werd gespeeld. De huisdirigent van de Oranjes, dr. Peter van Anrooy, weigerde principieel om dit lied te dirigeren en werd ontslagen.

Historica Jolande Withuis onthulde in haar boek 'Juliana. Vorstin in een mannenwereld' uit 2016 enkele complexe aspecten van het huwelijk tussen Juliana en prins Bernhard. Ze bracht incidenten aan het licht, zoals een voorval waarbij Bernhard een 16-jarig meisje in Paleis Soestdijk betastte en zoende, en een incident waarbij een vrouwelijk lid van Juliana's toneelclub in Paleis Soestdijk werd aangerand.

Het huwelijk tussen Juliana en Bernhard raakte tijdens de Tweede Wereldoorlog al verscheurd. Bernhard had in die tijd diverse buitenechtelijke affaires, wat na de oorlog leidde tot minstens twee kinderen: Alicia de Bielefeld (1952) en Alexia Grinda (1967).

Tijdens zijn verblijf in Londen - waar hij als een verzetsheld werd beschouwd - onderhield Bernhard, zoals historicus Cees Fasseur heeft aangetoond, minstens twee relaties met andere vrouwen, waaronder lady Ann Orr-Lewis en lady Penelope Aitken.

Na de Tweede Wereldoorlog leefde het echtpaar vaak gescheiden van elkaar. Juliana overwoog tweemaal om van Bernhard te scheiden, maar politieke druk vanuit Den Haag voorkwam dit.

Juliana en Bernhard kregen samen vier kinderen: Beatrix (1938), Irene (1939), Margriet (1943), en Christina (1947). Historicus Gerard Aalders zegt dat Bernhard heeft geprobeerd via minister-president Willem Drees Juliana uit de ouderlijke macht te zetten.

Het beeld van prins Bernhard als een 'oorlogsheld' is later genuanceerd door historici. In het boek 'Bernhard. Een verborgen geschiedenis' (2010) van Annejet van der Zijl wordt gesteld dat Bernhard zichzelf na de oorlog het imago van 'oorlogsheld' heeft aangemeten.

Volgens historicus Gerard Aalders was Bernhard eerder 'een gewetenloze, egocentrische man.' Aalders stelt dat Bernhard al tijdens het eerste jaar van zijn huwelijk met Juliana vreemdging en dat dit gedrag niet beperkt bleef tot hun residentie op Paleis Soestdijk.

Aalders beschreef Bernhard als iemand met een zware feodale instelling. Hij meent dat Bernhard van de oorlog heeft genoten, in tegenstelling tot de latere beeldvorming van een verzetsheld.

In 1956 publiceerde het Duitse weekblad Der Spiegel een onthullend artikel waarin koningin Juliana werd beschuldigd van beïnvloeding door de 'heelster' Greet Hofmans. Deze affaire leidde tot een ernstige verslechtering van de relatie tussen Juliana en prins Bernhard.

In 1976 werd de prins beschuldigd van corruptie, met name in de Lockheed-affaire. Deze zaak draaide om vermeende steekpenningen van 1,1 miljoen dollar die Bernhard van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed zou hebben ontvangen. Het kabinet-Den Uyl besloot toen dat prins Bernhard al zijn zakelijke activiteiten moest staken.

Hoewel er geen strafrechtelijk onderzoek werd ingesteld, moest Bernhard publiekelijk toegeven dat hij fouten had gemaakt en stoppen met zijn zakelijke werkzaamheden, waaronder commissariaten bij bedrijven zoals Fokker, de KLM en de Koninklijke Hoogovens.

Prins Bernhard onderging meer dan vijftig operaties tijdens zijn leven, meestal in het Academisch Ziekenhuis Utrecht. In november 2004 werd bekend dat hij leed aan longkanker en later werd ook een kwaadaardige darmtumor vastgesteld. Hij overleed op 1 december van dat jaar.

Kort voor zijn overlijden nam Bernhard contact op met historicus Gerard Aalders om hem te vertellen dat alles wat hij over hem had geschreven niet waar was. Aalders reageerde hierop door te zeggen: "dat is nu typisch prins Bernhard."