Reizen in de ruimte: van verkenning tot miljonairstoerisme

Sinds de oudheid zijn mensen gefascineerd door de ruimte. Het waarnemen van de sterren heeft ons in staat gesteld nieuwe kennis te verwerven, die steeds belangrijker wordt naarmate de technologie zich verder ontwikkelt.

De literatuur liep voorop door de ruimte in fictie te verkennen. In de 19e eeuw publiceerde de Franse schrijver Jules Verne 'Van de aarde naar de maan' en 'De reis om de maan', twee romans over een menselijke expeditie rond de satelliet.

In 1954 verscheen een aflevering van de strip Kuifje, 'Ontdekkingsreizigers op de Maan', waarin de beroemde held met succes op de maan landde, vergezeld door een bemanning van kosmonauten.

Sinds het begin van de jaren 1950 ontwikkelden de grote wereldmachten, aangevoerd door de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, programma's om machines de ruimte in te sturen. Het was de tijd van de Koude Oorlog en er kwam een ware ruimtewedloop tussen de twee blokken.

Dankzij de wedloop gingen we snel door de etappes van ruimteverkenning. Na de hond Laïka in 1957 was Joeri Gagarin de eerste mens die een ruimtereis maakte in 1961. De Sovjet-Unie leek daarmee al een stap vooruit te zijn. Maar de Verenigde Staten reageerden spectaculair door in 1969 de eerste mensen naar de maan te sturen.

Omdat de kosten van maanmissies exorbitant hoog zijn, hebben NASA en andere wereldwijde organisaties zich toegelegd op de ontwikkeling van ruimtestations. De Sovjet-Unie bracht in 1970 het ruimtestation Saljoet in een baan om de aarde en de Verenigde Staten lanceerden Skylab in 1973. Het was het begin van een lange verkenningstocht.

Verder zond de NASA in de jaren 70 en begin jaren 80 ook met succes spaceshuttles uit, zoals de Challenger, Discovery en Atlantis.

In de strijd tegen de Amerikaanse en Sovjet hegemonie startte Frankrijk samen met andere Europese landen het Ariane-programma. Sinds 1968 zijn verschillende ruimtevaartuigen gelanceerd vanuit de basis Kourou in Frans-Guyana.

De ruimteverkenning is niet beperkt gebleven tot de baan rond de aarde en de maan. Vanaf de jaren 60 werden ook onbemande missies naar Mars gestuurd. Onlangs stuurden de Verenigde Arabische Emiraten de sonde Hope naar de rode planeet.

Tegen het einde van de jaren 90, toen de Koude Oorlog ten einde liep, besloten de belangrijkste ruimtevaartorganisaties samen te werken en een Internationaal Space Station (ISS) te bouwen, In 2011 was het af, maar tegen die tijd waren er al vele wetenschappers op bezoek geweest.

Ruimtevaarders / onderzoekers als de Nederlandse André Kuipers (foto) en de Belgische Frank De Winne hebben het ISS bezocht. Een doelstelling van het station is om
de invloed van langere en verder weg gelegen ruimtereizen op het menselijk lichaam te bestuderen.

Een keerpunt in de ruimteverkenning vond plaats in de jaren 2000. Voor het eerst werden vluchten niet langer uitsluitend voor onderzoek en door overheden georganiseerd, maar ook door particuliere bedrijven voor toerisme. De eerste ruimtetoerist was de Amerikaan Dennis Tito, die in 2001 € 20 miljoen betaalde voor een verblijf van een week buiten de aarde.

De afgelopen twintig jaar zijn andere ruimtetoeristen hem gevolgd. Onder hen waren de Zuid-Afrikaan Mark Shuttleworth (foto) in 2002 en de Canadees Guy Laliberté, die in september 2009 met de Sojoez-missie vertrok.

Er is veel kritiek vanwege de sociale en milieu-impact van ruimtetoerisme. Het is slechts voor een kleine minderheid van mensen toegankelijk en het draagt niet echt bij tot de verdere ontwikkeling van ruimteverkenning. Sommige onderzoekers vinden dat de ruimte gereserveerd moet worden voor wetenschappelijke doeleinden.

In het begin van de jaren 2000 begonnen Amazon-oprichter Jeff Bezos en Tesla-CEO Elon Musk hun eigen bedrijven: Blue Origin en Space X. Vandaag de dag zijn dit de twee belangrijkste particuliere bedrijven in de ruimtevaart.

In de jaren 2010 ontstond er een soort rivaliteit tussen de twee miljardairs, een commerciële ruimtewedloop die gerelateerd was van hun strijd om de rijkste persoon ter wereld te worden. Elon Musk zei onder meer dat het zijn ambitie was om mensen naar Mars te sturen.

Is het sturen van mensen naar Mars een fantasie of een realiteit op middellange termijn? Er zijn hoe dan ook aanzienlijke financiële en technologische middelen.

De rode planeet zou voor aanhangers van Musk een nieuw El Dorado zijn als de aarde onbewoonbaar zou worden. Volgens critici is het echter alleen maar een manier om aandacht te krijgen. De missie zou nooit voldoende middelen hebben en Mars zou volkomen onbewoonbaar zijn.

In afwachting van de hypothetische verovering van Mars werkt Space X nauw samen met publieke ruimtevaartprogramma's. In 2021 bevoorraadde het bedrijf het ISS met zijn Falcon 9 raket voor Mission Alpha.

Op zijn beurt blies Blue Origin het ruimtetoerisme nieuw leven in met zijn orbitale raket New Shepard. Op 20 juli 2021 stapten Jeff Bezos, zijn broer Mark en de 82-jarige ruimtevaartpionier Wally Funk, die eindelijk haar droom kon waarmaken, aan boord van het ruimteschip.

De laatste beschikbare zitplaats werd gekocht door een vooraanstaand zakenman als geschenk voor zijn zoon Oliver Daemen, een 18-jarige Nederlandse student (links op de foto).

Alles bij elkaar genomen kunnen we een spannende ruimtewedloop verwachten. Er is een hang naar avontuur, toerisme, een ongelooflijke vergroting van de wetenschappelijke kennis en misschien zelfs een bemande expeditie naar Mars.