Starlight-bestemmingen: een nieuwe vorm van toerisme

Bij vakantie en toerisme denken we niet langer alleen aan grote monumentale steden, zon en strand (meestal propvol met mensen, zoals op de foto), of de klassieke vakantie in de bergen. Tijden veranderen en daarmee ook de manier van aan toerisme doen. Steeds populairder is het astrotoerisme of sterrentoerisme, ook bekend als 'starlight'-toerisme.

Maar wat is dat nou precies? Het gaat om genieten van uithoeken van de wereld die zo ver mogelijk verwijderd zijn van de drukte van de steden - en zelfs dorpen - om te genieten van de pracht van de nachtelijke hemel. Of om hoe we door naar de hemel te kijken mooie taferelen en ongelooflijke geheimen kunnen ontdekken die we nooit eerder hebben gezien.

'Starlight'-toerisme is ook een vorm van kwaliteitstoerisme, duurzaam en verantwoord in de omgang met het milieu en het platteland. Het zorgt niet alleen voor een gezonde vorm van vrijetijdsbesteding op basis van observatie en verspreiding, maar is ook een grote bron van inkomsten in deze dunner bevolkte gebieden met minder middelen.

Binnen dit soort toerisme bestaan er ook Starlight-bestemmingen en -reservaten. Dat zijn gebieden met bijzondere kenmerken om van de hemel te genieten en met een complementair toeristisch aanbod en een complementaire infrastructuur (accommodaties, observatiecentra, opgeleid personeel) om de bezoekers een complete en bevredigende ervaring te bieden.

Volgens de International Dark-Sky Association is een Starlight-reservaat "een plaats waar men een engagement is aangegaan om de kwaliteit van de nachtelijke hemel en de toegang tot het sterrenlicht te beschermen. De belangrijkste functie is het behouden van de kwaliteit van de nachtelijke hemel en de daarmee samenhangende culturele, wetenschappelijke, astronomische, natuurlijke en landschappelijke waarden".

Deze reservaten zijn in verschillende zones ingedeeld. Ze hebben een kern of donkere zone, een ruimte die niet vervuild is door het licht en waar de hemel tot in het kleinste detail in al zijn pracht en praal te zien is.

De centrale of donkere zone wordt op haar beurt beschermd door een 'buffer'- of 'beschermingszone' die lichtvervuiling voorkomt en zorgt voor het behoud van de toeristische ervaring.

Tot slot is er ook een buitenzone waar doordachte en verantwoorde verlichtingscriteria moeten gelden om lichtvervuiling zoveel mogelijk te voorkomen.

De status van 'Starlight-reservaat' gaat ook gepaard met een participatief actieplan en een reeks aanbevelingen voor het behoud en het herstel van de kwaliteit van de nachtelijke hemel, rekening houdend met, zoals de International Dark-Sky Association zegt, de daarmee samenhangende culturele, educatieve, wetenschappelijke en milieuvoordelen.

De doelstellingen en functies van de 'Starlight-reservaten' worden ook gestuurd door de beginselen van de zogenaamde 'Verklaring ter verdediging van de nachtelijke hemel en het recht op sterrenlicht', die is goedgekeurd tijdens de Starlight-conferentie die in april 2007 op het Spaanse eiland La Palma werd gehouden.

In oktober 2007 werden op het UNESCO-hoofdkwartier in Parijs de inhoud en de activiteiten van het plan overeengekomen, en op 11 maart 2009 werd het afgerond met de werkgroep 'Starlight-reservaten en Werelderfgoed'.

Wat zijn de belangrijkste toeristische 'Starlight'-bestemmingen in de wereld waar we kunnen genieten van alle geheimen van de donkere hemel? De International Dark-Sky Association verdeelt ze over in totaal 21 landen over de hele wereld ...

Er is slechts één plaats in dit Oceanische land die internationaal gecertificeerd is voor Starlight-toerisme: het Nationaal Park Warrumbungle, in het centraal-noordelijke deel van New South Wales, op 550 kilometer ten noordwesten van Sydney. Het is het drukst bezochte natuurpark in heel Australië.

Foto: Australische Nationale Parken

Canada is een van de landen met het hoogste aantal Starlight-reservaten ter wereld: niet minder dan 25. Zo zijn er de Acadian Skies & Mi'kmaq Lands, in Nova Scotia, de eerste bestemming in Noord-Amerika die het certificaat kreeg; Beaver Hills met het Nationaal Park Elk Island; het Bruce-schiereiland; Cypress Hills, in Alberta; of ook de nationale parken Jasper, Kejimkujik, Kouchibouguac, Lakeland, McDonald, Mont-Mégantic en Mount Carleton.

In Chili vinden we drie Starlight-bestemmingen: het Nationaal Reservaat Alto Loa, in de regio Antofagasta; het Nationaal Park Bosque Fray Jorge, gelegen in de gemeente Ovalle (regio Coquimbo) en zeer dicht bij de gelijknamige stad; en het 'Gabriela Mistral' Dark Sky Sanctuary, in de Elqui-vallei.

Er zijn twee gebieden in dit Midden-Europese land die we kunnen bezoeken om te genieten van de donkere hemel in al zijn pracht. Eerst en vooral is er het beschermde landschapsgebied de Beskiden, het grootste in zijn soort in het land en een deel van de Buitenste Westelijke Karpaten. Daarnaast is er ook het gebied dat de natuurreservaten Bukovec, Raseliniste Jizery en Rybi Louky, en het beschermde landschapsgebied IJzergebergte omvat.

In Scandinavië vinden we ook twee gecertificeerde gebieden voor Starlight-toerisme. Het gaat om de eilanden Møn en Nyord, met inbegrip van zowel de door deze gebieden gevormde gemeente als het biosfeerreservaat Møn.

In Frankrijk vinden we twee door de International Dark-Sky Association gecertificeerde bestemmingen: het Regionaal Natuurpark van de Luberon, dat zich uitstrekt over de departementen Vaucluse en Alpes-de-Haute-Provence; en het Pic du Midi-reservaat in de Pyreneeën, dat ook twee gebieden omvat die tot UNESCO-werelderfgoed zijn uitgeroepen: de Pyreneeën en de Mont Perdu, en de Franse Camino de Santiago.

In buurland Duitsland vinden we drie andere parken die ideaal zijn voor astrotoerisme: het Nationaal Park Eifel (deelstaat Noordrijn-Westfalen), het Biosfeerreservaat Rhön in de gelijknamige regio en het Natuurpark Westhavelland (deelstaat Brandenburg).

Ook in Centraal-Europa, in Hongarije, liggen drie interessante bestemmingen voor dit soort toerisme. We hebben het over de nationale parken Bükki en Hortobagy, waarvan het laatste het grootste van het land is. Daarnaast is er ook het beschermde landschapsgebied Zselic, dat wordt beschouwd als het eerste Hongaarse sterrenpark.

Foto: Zselici Csillagpark

In Ierland vinden we een 'Starlight'-reservaat in het Derrynane National Historic Park in het graafschap Kerry, en een International Dark Sky Park dat het Nationaal Park Ballycroy, het Wild Nephin Wilderness Area en het Owenduff/Nephin Mountain Complex Special Area of Conservation omvat.

Israël heeft net als Australië tot nu toe slechts één bestemming die gecertificeerd is voor sterrentoerisme. Het gaat om het Ramon Crater International Dark Sky Park, dat de natuurgebieden Ramon Crater, Har Hanegev en Matsuk HaTsinim omvat.

Hetzelfde geldt voor Italië. Tot dusver is er slechts één plek gecertificeerd voor Starlight-toerisme: het Sila Starlight-reservaat in het Nationaal Park en Biosfeerreservaat Sila, dat sinds 2014 als zodanig wordt beschouwd. Het ligt in de Italiaanse regio Calabrië en omvat drie provincies (Crotone, Catanzaro en Cosenza), met een oppervlakte van 73.695 hectare.

Het enige Afrikaanse land op de lijst beschikt met het NamibRand-natuurreservaat over een luxebestemming voor astrotoerisme, dat de gouden status heeft van Dark Sky-reservaat. Het werd opgericht om de unieke fauna en flora van het zuidwestelijke deel van de Namibwoestijn te beschermen en in stand te houden, maar de missie van het reservaat behelst ook het behoud van een donkere hemel voor milieuvriendelijk astrotoerisme.

We keren terug naar Europa, waar we in Nederland twee Starlight-bestemmingen aan onze lijst kunnen toevoegen: het Dark Sky Park De Boschplaat, dat Natuurreservaat De Boschplaat en het Biosfeerreservaat Waddenzee omvat; en het Nationaal Park Lauwersmeer, in de provincies Groningen en Friesland.

Deze keer trekken we naar Centraal-Europa, en meer bepaald Polen. Daar vinden we drie gecertificeerde bestemmingen: het eerste is het Bieszczady Starry Sky Park, dat het Nationaal Park Bieszczady, het Ślęża-landschapspark, het Cisna-Wetlina-landschapspark en de biosfeerreservaten van de Oostelijke Karpaten en de Oostelijke Beskiden omvat. En daarnaast het Izera Dark-Sky Park, met het natuurreservaat Torfowiska Doliny Izery en het grensoverschrijdende biosfeerreservaat Krkokonose/Karkonosze, dat Polen deelt met Tsjechië. Last but not least kun je ook in de Sopotnia Dark Sky Community terecht om sterren te bewonderen.

Ook in buurland Slowakije vinden we enkele bestemmingen. Zo zijn er de Dark Sky-parken Beskydy, met het beschermde landschapsgebied Kysuce (met twee nationale monumenten), en Poloniny, met het Nationaal Park Poloniny en de dorpen Kolonica, Ladomirov, Kalná Roztoka, Klenová en Ruská Volová. Daarnaast kun je ook terecht in de oerbeukenbossen van de Karpaten en de oude beukenbossen van Duitsland, die op de werelderfgoedlijst staan.

Australië is niet het enige land in Oceanië dat geschikt is voor astrotoerisme. Buurland Nieuw-Zeeland doet bijvoorbeeld beter met twee gecertificeerde bestemmingen: het Aoraki Mackenzie International Dark Sky Reserve in het Nationaal Park Mount Cook (Maori: Aoraki), en het Great Barrier Island International Dark Sky Sanctuary (Aotea).

Deze keer trekken we naar Azië voor een tussenstop in Zuid-Korea, waar het Yeongyang Firefly Eco Park ligt. In dit prachtige natuurgebied kun je in alle stilte genieten de nachtelijke donkere hemel.

Op het Iberisch schiereiland vinden we Spanje, een van de landen met het hoogste aantal gecertificeerde Starlight-bestemmingen. Je vindt ze over het hele land en ze worden beheerd door de Starlight Foundation. Het gaat om plaatsen op de Canarische Eilanden, zoals het Nationaal Park Teide, La Palma of Betancuria (Fuerteventura), of Gredos Norte, in het Regionaal Park Sierra de Gredos. Daarnaast kun je ook terecht in Gúdar-Javalambre, Los Pedroches, het Nationaal Park Monfragüe, de Sierra del Montsec, de Sierra Nevada of de Sierra Morena.

In buurland Portugal vinden we voorlopig één gecertificeerde locatie: de toeristische bestemming Dark Sky Alqueva, op de plaats van de megalithische sites van Évora.

We sluiten deze lijst af met twee van de landen met de meeste Starlight-bestemmingen. Het eerste is het Verenigd Koninkrijk, dat er meer dan tien telt: Bodmin Moor, Brecon Beacons, Elan Valley Estate, Exmoor, Galloway Forest Park, Isle of Coll, Shark Island, Moffat, Northumberland, Snowdonia en het Nationaal Park South Downs.

Het tweede land is de absolute koploper in de wereld wat gecertificeerde astrotoeristische bestemmingen betreft: de Verenigde Staten. De VS telt bijna zestig Starlight-bestemmingen, waaronder Beverley Shores, het Nationaal Reservaat Big Cypress, Borrego Springs, Canyonlands, Capitol Reef, Cherry Springs, Clayton Lake, Death Valley, Flagstaff, de Grand Canyon, Headlands, Hudson Lake, Newport, Sedona en vele andere.